اختلاف در تورات (قرآن)قوم موسی علیه‌السلام به خاطر کتمان حقایق تورات و تحریف آن در پذیرش آن دچار اختلاف شدند و این اختلافها سبب عداوت و دشمنی آنان با یکدیگر شد. ۱ - اختلاف در پذیرش توراتقوم موسی علیه‌السلام، در پذیرش تورات و حقانیت آن اختلاف کردند: ولقد ءاتینا موسی الکتـب فاختلف فیه ولولا کلمة سبقت من ربک لقضی بینهم وانهم لفی شک منه مریب. ما به موسی کتاب آسمانی دادیم سپس در آن اختلاف شد و اگر فرمان قبلی خدا (در زمینه آزمایش و اتمام حجت بر آنها) نبود، در میان آنان داوری می‌شد! و آنها (هنوز) در شک‌اند، شکی آمیخته به بدگمانی! ولقد ءاتینا موسی الکتـب فاختلف فیه ولولا کلمة سبقت من ربک لقضی بینهم وانهم لفی شک منه مریب. ما به موسی کتاب آسمانی دادیم سپس در آن اختلاف شد و اگر فرمانی از ناحیه پروردگارت در این باره صادر نشده بود (که باید به آنان مهلت داد تا اتمام حجت شود)، در میان آنها داوری می‌شد (و به کیفر می‌رسیدند) ولی آنها هنوز درباره آن شکی تهمت انگیز دارند! باز برای تسلی خاطر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اضافه می‌کند: اگر قوم تو درباره کتاب آسمانیت یعنی قرآن اختلاف و بهانه جویی می‌کنند، ناراحت نباش زیرا ما به موسی کتاب آسمانی (تورات) را دادیم و در آن اختلاف کردند، بعضی پذیرفتند و بعضی منکر شدند (و لقد آتینا موسی الکتاب فاختلف فیه). و اگر می‌بینی در مجازات دشمنان تو تعجیل نمی‌کنیم، به خاطر این است که مصالحی از نظر تعلیم و تربیت و هدایت این قوم، چنین ایجاب می‌کند و اگر این مصلحت نبود و برنامه‌ای که پروردگار تو از قبل در این زمینه مقرر فرموده ایجاب تاخیر نمی‌کرد، در میان آنها داوری لازم می‌شد و مجازات دامانشان را می‌گرفت(و لو لا کلمة سبقت من ربک لقضی بینهم). هر چند آنها این حقیقت را هنوز باور نکردند و هم چنان نسبت به آن در شک و تردیدند شکی آمیخته با سوء ظن و بدبینی (و انهم لفی شک منه مریب). مریب، از ماده ریب، به معنی شکی است که آمیخته با بدبینی و سوء ظن و قرائن خلاف باشد و بنابراین مفهوم این کلمه این می‌شود که بت پرستان نه تنها در مساله حقانیت قرآن، و یا نزول عذاب بر تبهکاران تردید داشتند، بلکه مدعی بودند که ما قرائن خلافی نیز در دست داریم. راغب در کتاب مفردات، ریب، را به شکی معنی می‌کند که بعدا پرده از روی آن برداشته شود، و به یقین گراید، بنابراین مفهوم آیه چنین می‌شود که بزودی پرده از روی حقانیت دعوت تو و همچنین مجازات تبهکاران برداشته می‌شود و حقیقت امر ظاهر می‌گردد. ۲ - کتمان حقایق توراتکتمان و تحریف حقایق تورات، سبب اختلاف اهل کتاب بود: ان الذین یکتمون ما انزل الله من الکتـب... • ذلک بان الله نزل الکتـب بالحق وان الذین اختلفوا فی الکتـب... کسانی که کتمان می‌کنند آنچه را خدا از کتاب نازل کرده، ... اینها، به خاطر آن است که خداوند، کتاب (آسمانی) را به حق، (و توام با نشانه‌ها و دلایل روشن،) نازل کرده و آنها که در آن اختلاف می‌کنند، ... . بر اساس یکی از احتمالات مراد از اختلاف، اختلاف پس از کتمان و تحریف است. آیه مورد بحث می‌گوید: این تهدیدها و وعده‌های عذاب که برای کتمان کنندگان حق بیان شده است به خاطر این است که خداوند کتاب آسمانی قرآن را به حق و توام با دلائل روشن نازل کرده تا جای هیچگونه شبهه و ابهامی برای کسی باقی نماند (ذلک بان الله نزل الکتاب بالحق). با اینحال گروهی به خاطر حفظ منافع کثیف خویش دست به توجیه و تحریف می‌زنند و در کتاب آسمانی اختلافها به وجود می‌آورند تا به اصطلاح آب را گل آلود کنند و از آن ماهی گیرند. چنین کسانی که اختلاف در کتاب آسمانی می‌کنند بسیار از حقیقت دورند (و ان الذین اختلفوا فی الکتاب لفی شقاق بعید). کلمه شقاق در اصل به معنی شکاف و جدایی است این تعبیر شاید اشاره به این باشد که ایمان و تقوا و افشا کردن حق رمز وحدت و اتحاد در جامعه انسانی است، اما خیانت و کتمان حقائق موجب پراکندگی و جدایی و شکاف است نه شکاف سطحی که آن را بتوان نادیده گرفت بلکه جدایی و شکاف عمیق! ۳ - اختلاف در تورات سبب عداوتاختلاف اهل کتاب، درباره کتب آسمانی مانند تورات، سبب عداوت و دشمنی آنان با یکدیگر شده است: ذلک بان الله نزل الکتـب بالحق وان الذین اختلفوا فی الکتـب لفی شقاق بعید. اینها، به خاطر آن است که خداوند، کتاب (آسمانی) را به حق، (و توام با نشانه‌ها و دلایل روشن،) نازل کرده و آنها که در آن اختلاف می‌کنند، (و با کتمان و تحریف، اختلاف به وجود می‌آورند،) در شکاف و (پراکندگی) عمیقی قرار دارند. بنابراینکه مصداق مورد نظر برای «الذین»، اهل کتاب باشد. مقصود از «الکتاب» می‌تواند تورات و انجیل باشد. و ان الذین اختلفوا فی الکتاب... ، کسانی که در کتاب اختلاف کردند. بیشتر مفسران می‌گویند مراد از اینها همه کفار است که درباره قرآن اختلاف کردند جمعی از آنها گفتند که آن از قبیل کلام جادوگران است برخی گفتند که آن کلامی است که محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آن را از بشر یاد گرفته است دسته‌ای گفتند که آن را از جانب خود ترتیب داده است. «سدی» گفته منظور از آنها همه کفار نیستند بلکه مراد اهل کتاب یعنی یهود و نصاری میباشند که آنان در تاویل و تنزیل تورات و انجیل اختلاف کردند زیرا آنها تورات و انجیل را تحریف کردند و اوصاف پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را که در تورات و انجیل موجود بود کتمان نمودند و یهود، انجیل و قرآن را هر دو را انکار کردند. لفی شقاق بعید... ، در اختلاف و مکابره‌ای هستند که از الفت و اجتماع بر صواب دور میباشند، بعضی گفته‌اند «مراد این است که در اختلاف عمیق و شدیدی هستند، زیرا هر یک به ضلالت دیگری شهادت می‌دهند»، برخی می‌گویند: مقصود این است که «در اختلاف شدیدی نسبت به احکام تورات و انجیل بسر می‌برند». ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۲۲۱، برگرفته از مقاله «اختلاف در تورات». |